Visheshan

વિશેષણ અને તેના પ્રકારો

 

વિશેષણ:

વિશેષણ એટલે એક ભાષાશાસ્ત્રીય ટેર્મ છે જે શબ્દોને વર્ણન કરતાં તેમની ગુણધર્મો, સ્વભાવ, પ્રકૃતિ અને વિશેષતાઓને વ્યક્ત કરે છે. ઉદાહરણ તરીકે, વાત કરતાં જો તમે એક વ્યક્તિને વર્ણવાની કોઈ વિશેષતા બતાવો હોય તો તે એક વિશેષણ છે. ઉદાહરણ તરીકે, સુંદર, સફેદ, તેજ વગેરે વિશેષણો છે.

 

વિશેષણના પ્રકારો:

 

ગુણવાચક વિશેષણ - ઉદાહરણ: સુંદર, સફેદ, સમર્પણીય

સંખ્યાવાચક વિશેષણ - ઉદાહરણ: એક, બે, ત્રણ

સાર્વાધિકારિક વિશેષણ - ઉદાહરણ: આપણો, તમારો, તેમનો

પ્રશંસાવાચક વિશેષણ - ઉદાહરણ: સરસ, સુંદર, ઉજ્જ્વલ

નિષેધાત્મક વિશેષણ - ઉદાહરણ: નાસ્તિક, અસમર્થ, અમાનુષ

સમાનાર્થક વિશેષણ - ઉદાહરણ: બહાદુર, સાહસી, વીરનીશાન

વિરોધાર્થી વિશેષણ - ઉદાહરણ: સફેદ, કાળો, તંબુ

સંબંધવાચક વિશેષણ - ઉદાહરણ: પિતાનો, પુત્રીનો, ભાર્યાનો

 

ગુણવાચક વિશેષણ

ગુણવાચક વિશેષણ એ વિશેષણ છે જે કોઈ વસ્તુની ગુણધર્મો વિશે માહિતી આપે છે. આ વિશેષણો મૂળતઃ અવ્યક્તવાદી વિશેષણો હોય છે કારણકે તેમાં કોઈ પ્રત્યક્ષ પરિણામની સૂચના નથી આપેલી. ઉદાહરણ તરીકે, સુંદર, સફેદ, ઊંચો, સમર્પણીય વગેરે વિશેષણો છે.

 

 

સંખ્યાવાચક વિશેષણ

સંખ્યાવાચક વિશેષણ એ વિશેષણ છે જે સંખ્યા સંબંધિત હોય છે. આ વિશેષણો વસ્તુની સંખ્યા કોને બતાવે છે. ઉદાહરણ તરીકે, એક, બે, ત્રણ, ચાર, પાંચ વગેરે વિશેષણો સંખ્યાવાચક હોય છે.

 

 

સાર્વાધિકારિક વિશેષણ

સાર્વાધિકારિક વિશેષણ એ વિશેષણ છે જે કોઈ વસ્તુના સાર્વાધિકારિક સ્વભાવને દર્શાવે છે. આ વિશેષણો મંડાવતા પાછળની સ્થિતિ કે સંપૂર્ણતાને બતાવે છે. ઉદાહરણ તરીકે, સંપૂર્ણ, આવશ્યક, અનિવાર્ય, મહત્વાકાંક્ષી વગેરે વિશેષણો સાર્વાધિકારિક હોય છે.

 

પ્રશંસાવાચક વિશેષણ

પ્રશંસાવાચક વિશેષણ એ વિશેષણ છે જે કોઈ વસ્તુની ગુણો, કાર્યકલાપ અથવા સ્થિતિ પર પ્રશંસા કરે છે. આ વિશેષણો વસ્તુના સામાન્ય ગુણોને ઉપર લાવી દેતા હોય છે. ઉદાહરણ તરીકે, સુંદર, સમૃદ્ધ, સફળ, શાનદાર વગેરે વિશેષણો પ્રશંસાવાચક હોય છે.

 

  

નિષેધાત્મક વિશેષણ

નિષેધાત્મક વિશેષણ એ વિશેષણ છે જે કોઈ વસ્તુના ગુણો, કાર્યકલાપ અથવા સ્થિતિ પર નિષેધાર્થ શબ્દોથી સ્પષ્ટ કરે છે. આ વિશેષણો વસ્તુના સામાન્ય ગુણોને નેગેટિવ પરિણામો દર્શાવી દેતા હોય છે. ઉદાહરણ તરીકે, અસ્થિર, અનિશ્ચિત, નિરક્ષર, અસમર્થ વગેરે વિશેષણો નિષેધાત્મક હોય છે.

 

 

સમાનાર્થક વિશેષણ

સમાનાર્થક વિશેષણ એ વિશેષણ છે જે કોઈ વસ્તુના ગુણો અથવા કાર્યકલાપ સમાનાર્થી શબ્દોથી વર્ણિત કરે છે. આ વિશેષણો એકજ અર્થવાળા શબ્દોની વર્તણી કરે છે. ઉદાહરણ તરીકે, ઉન્નત, વિકસિત, પ્રગતિશીલ, પ્રગતિમાં આવેલ, પ્રગતિ કરેલ વગેરે વિશેષણો સમાનાર્થક હોય છે.

 

 

વિરોધાર્થી વિશેષણ

વિરોધાર્થી વિશેષણ એ વિશેષણ છે જે કોઈ વસ્તુના ગુણો અથવા કાર્યકલાપ વર્ણન કરવાની જગ્યાએ તે વસ્તુના વિરોધી શબ્દોથી વર્ણિત કરે છે. આ વિશેષણો અને વાક્યોમાં વાપરીને વાક્યના અર્થને વધારે કરે છે. ઉદાહરણ તરીકે, ગરીબ અને અમીર, છોટું અને મોટું, જવાન અને બુઢો, અંધારુ અને પ્રકાશકો વગેરે વિશેષણો વિરોધાર્થી હોય છે.

 

 

સંબંધવાચક વિશેષણ

સંબંધવાચક વિશેષણ એ વિશેષણ છે જે કોઈ વસ્તુના સંબંધ કે જોડાણને વર્ણન કરવામાં આવે છે. આ વિશેષણો સામાન્યતઃ સંજોગની સ્થિતિ, જગ્યા, સમય, કારણ, માલિક વગેરે વિષયોથી સંબંધિત હોય છે. ઉદાહરણ તરીકે, મારા પિતાની કાર, શ્રીમતી પટેલનું ઘર, રામની પંખડી, વિજયનો ઘડિયાળ, નાનાભાઈની પાંદડો વગેરે સંબંધવાચક વિશેષણો છે.